Polska Fundacja Narodowa upamiętnia Radę Pomocy Żydom „Żegota”

18

kwietnia 2023 r.

19 kwietnia 1943 roku w warszawskim getcie wybuchło zbrojne powstanie przeciw Niemcom. Było ono odpowiedzią na ostateczną likwidację żydowskiej dzielnicy przez okupanta. Do walki stanęły Żydowska Organizacja Bojowa, Żydowski Związek Wojskowy wspierane przez Polskie Państwo Podziemne. Niemcy brutalnie stłumili powstanie, topiąc je we krwi. W rocznicę wybuchu zrywu obchodzimy w Polsce Dzień Pamięci Ofiar Holocaustu i Powstania w Getcie Warszawskim.

Polska Fundacja Narodowa mając na względzie pamięć o tych, którzy pomimo braku szans na powodzenie zrywu chwycili za broń i tych, którzy ich wspierali, stworzyła wystawę będącą kontynuacją projektu PFN poświęconemu fenomenowi Rady Pomocy Żydom „Żegota”. Projekt ten realizowany jest w kooperacji z Archiwum Akt Nowych. Rada Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu RP na Kraj stanowiła jedyny w okupowanej Europie przykład organizacji rządowej poświęconej tylko i wyłącznie pomocy i ratowaniu Żydów.

„Okupacyjne prawo niemieckie w Polsce penalizowało pomoc udzielaną osobom narodowości żydowskiej i przewidywało karę śmierci dla osób ukrywających Żydów. Rada Pomocy Żydom „Żegota” prowadziła pięć rodzajów pomocy legalizacyjną (ponad 50 tys. zdobytych metryk chrztu), finansową, mieszkaniową, lekarską lub dziecięcą, czyli pomoc dzieciom żydowskim. W Warszawie referat dziecięcy Żegoty, kierowany był przez Irenę Sendlerową (ok. 2500 uratowanych żydowskich dzieci). Polska Fundacja Narodowa poprzez wystawę realizowaną wraz z Archiwum Akt Nowych pragnie przybliżyć bohaterów wydarzeń, twórców „Żegoty” i osoby, które ryzykowały życiem udzielając pomocy współobywatelom pochodzenia żydowskiego. To kontynuacja naszych działań związanych ze wsparciem konserwacji dokumentów Rady Pomocy Żydom ze zbiorów AAN, wydania źródeł w pracy zbiorowej w języku angielskim i dystrybuowania ich do kilkunastu tysięcy bibliotek oraz do kluczowych historyków z Europy Zachodniej, USA i Izraela. To nasze zobowiązanie moralne, aby pamiętać i upowszechniać pamięć o Polakach ratujących swoich żydowskich sąsiadów i współobywateli niezależnie od zagrożenia życia swego i rodzin” – tak o działaniach PFN z okazji 80. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim mówił prezes Zarządu Polskiej Fundacji Narodowej dr Marcin Zarzecki.

Wystawa, której otwarcie nastąpiło 18 kwietnia, jest eksponowana na frontowym ogrodzeniu Archiwum Akt Nowych przy ul. Hankiewicza 1 w Warszawie. Jej ekspozycja w przestrzeni publicznej w przystępny sposób przybliża odbiorcom podstawowe informacje na temat organizacji, przedstawia ludzi, którzy ją tworzyli, zapoznaje ze sposobami pomocy udzielanej Żydom pod niemiecką okupacją, a także, pozwala zapamiętać najważniejsze informacje dotyczące „Żegoty”. Ponadto ważną część wystawy stanowi prezentacja procesu konserwacji unikalnych dokumentów wytworzonych przez „Żegotę” w okresie jej działania. Polska Fundacja Narodowa sfinansowała również proces konserwacji tychże dokumentów, a także anglojęzyczną wersję publikacji „Żegota, Dokumenty 1942-1944", która jest unikalnym zestawem źródeł. Pozycja dystrybuowana jest do zagranicznych ośrodków akademickich.

„Polska Fundacja Narodowa aktywnie włącza się w projekty edukacyjno-oświatowe, kinematograficzne produkcje historyczno-narodowe oraz realizuje zróżnicowane spektrum działań zgodnie z celami statutowymi oraz nadrzędną misją, jaką jest podtrzymywanie polskiej pamięci zbiorowej i kultury historycznej. Projekt zakładał przetłumaczenie na język angielski książki „Żegota, Dokumenty 1942 – 1944”, która jest unikalnym zestawieniem źródeł, większości do tej pory nie publikowanych. Inicjatywa wydania w języku angielskim oryginalnych źródeł może stać się istotnym impulsem do dalszych badań nad dokumentowaniem pomocy udzielanej przez Polaków ludności żydowskiej w trakcie II Wojny Światowej. Ponadto prezentujemy wystawę plenerową, która ukazuje metody konserwacji i zabezpieczenia unikalnych archiwalnych dokumentów „Żegoty”” – powiedział wiceprezes Polskiej Fundacji Narodowej Michał Góras.

Otwarcie ekspozycji plenerowej, zrealizowanej dzięki współpracy Archiwum Akt Nowych i Polskiej Fundacji Narodowej, było połączone z pokazem materiałów archiwalnych Rady Pomocy Żydom „Żegota” przy Delegaturze Rządu RP na Kraj.

W ten sposób Polska Fundacja Narodowa czynnie uczestniczy w obronie dobrego imienia Polaków, którzy stanowią najliczniejszą grupę nagrodzonych medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata przyznawanym przez Instytut Yad Vashem za pomoc udzielaną Żydom w czasie II Wojny Światowej.

Wydarzenia prezentujące proces zabezpieczenia i konserwacji unikatowych archiwalnych dokumentów dotyczących powstania w Getcie Warszawskim oraz ich ekspozycja stanowi część obchodów 80. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim.